[NVTRIX] alumna, celerem quo rapis tectis pedem?                                               ia³
resiste et iras comprime ac retine impetum.
incerta qualis entheos gressus tulit
cum iam recepto maenas insanit deo
Pindi niualis uertice aut Nysae iugis,
talis recursat huc et huc motu effero,                                                                     385
furoris ore signa lymphati gerens.
flammata facies, spiritum ex alto citat,
proclamat, oculos uberi fletu rigat,
renidet: omnis specimen affectus capit.
haeret: minatur aestuat queritur gemit.                                                                  390
quo pondus animi uerget? ubi ponet minas?
ubi se iste fluctus franget? exundat furor.
non facile secum uersat aut medium scelus;
se uincet: irae nouimus ueteris notas.
magnum aliquid instat, efferum immane impium:                                                 395
uultum Furoris cerno. di fallant metum!

Sénèque ira 1,1,1-5 et 1,2,1-3 exegisti a me, Nouate, ut scriberem quemadmodum posset ira leniri, nec immerito mihi uideris hunc praecipue affectum pertimuisse maxime ex omnibus taetrum ac rabidum. ceteris enim aliquid quieti placidique inest, hic totus concitatus et in impetu doloris est, armorum sanguinis suppliciorum minime humana furens cupiditate, dum alteri noceat sui neglegens, in ipsa irruens tela et ultionis secum ultorem tracturae auidus. (2.) quidam itaque e sapientibus uiris iram dixerunt breuem insaniam. aeque enim impotens sui est, decoris oblita, necessitudinum immemor, in quod coepit pertinax et intenta, rationi consiliisque praeclusa, uanis agitata causis, ad dispectum aequi uerique inhabilis, ruinis simillima, quae super id quod oppressere franguntur. (3.) ut scias autem non esse sanos quos ira possedit, ipsum illorum habitum intuere; nam ut furentium certa indicia sunt audax et minax uultus, tristis frons, torua facies, citatus gradus, inquietae manus, color uersus, crebra et uehementius acta suspiria, ita irascentium eadem signa sunt: (4.) flagrant ac micant oculi, multus ore toto rubor exaestuante ab imis praecordiis sanguine, labra quatiuntur, dentes comprimuntur, horrent ac surriguntur capilli, spiritus coactus ac stridens, articulorum se ipsos torquentium sonus, gemitus mugitusque et parum explanatis uocibus sermo praeruptus et conplosae saepius manus et pulsata humus pedibus et totum concitum corpus magnasque irae minas agens, foeda uisu et horrenda facies deprauantium se atque intumescentium. nescias utrum magis detestabile uitium sit an deforme. (5.) cetera licet abscondere et in abdito alere: ira se profert et in faciem exit, quantoque maior, hoc efferuescit manifestius.
[…] 1,2,1 iam uero si effectus eius damnaque intueri uelis, nulla pestis humano generi pluris stetit.
[…] 1,2,3 et adhuc singulorum supplicia narro: quid si tibi libuerit, relictis in quos ira uiritim exarsit, aspicere caesas gladio contiones et plebem inmisso milite contrucidatam et in perniciem promiscuam totos populos capitis damna<tos> ? * * *

Lactance ira 17,13 nescisse autem philosophos quae ratio esset irae, apparet ex finitionibus eorum quas Seneca enumerauit in libris quos De ira conposuit. ira est inquit cupiditas ulciscendae iniuriae aut, ut ait Posidonius [frg. 155 Edelstein–Kidd], cupiditas puniendi eius a quo te inique putes laesum. quidam ita finierunt: ira est incitatio animi ad nocendum ei qui aut nocuit aut nocere uoluit. Aristotelis definitio non multum a nostra abest. ait enim iram esse cupiditatem doloris reponendi.

•  SVF iii 416 ap. Nemes. nat. hom. 21 <θυμὸς> δέ ἐστι ζέσις τοῦ περὶ καρδίαν αἵματος ἐξ ἀναθυμιάσεως τῆς χολῆς ἢ ἀναθολώσεως γινομένη· διὸ καὶ χολὴ λέγεται καὶ χόλος. ἔστι δ’ ὅτε καὶ ὁ θυμός ἐστιν ὄρεξις ἀντιτιμωρήσεως· ἀδικούμενοι γὰρ ἢ νομίζοντες ἀδικεῖσθαι θυμούμεθα· καὶ γίνεται τότε μικτὸν τὸ πάθος ἐξ ἐπιθυμίας καὶ θυμοῦ. εἴδη δὲ τοῦ θυμοῦ τρία· <ὀργή>, ἣ καὶ χολὴ καὶ χόλος καλεῖται· <μῆνις> καὶ <κότος. θυμὸς> μὲν γὰρ ἀρχὴν καὶ κίνησιν ἔχων ὀργὴ καὶ χολὴ καὶ χόλος λέγεται. <μῆνις> δὲ χολὴ εἰς παλαίωσιν ἀγομένη· εἴρηται γὰρ παρὰ τὸ μένειν καὶ τῇ μνήμῃ παραδεδόσθαι. <κότος> δὲ ὀργὴ παρατηροῦσα καιρὸν εἰς τιμωρίαν· εἴρηται δὲ καὶ οὗτος παρὰ τὸ κεῖσθαι.
• SVF iii 395 ap. Stob. 2,7,10 c (= Arius Did. p. 91,10-11) <ὀργὴ> μὲν οὖν ἐστιν ἐπιθυμία <τοῦ> τιμωρήσασθαι τὸν δοκοῦντα ἠδικηκέναι παρὰ τὸ προσῆκον
• SVF iii 396 ap. Diog. Laert. 7,113 ὀργὴ δ’ ἐπιθυμία τιμωρίας τοῦ δοκοῦντος ἠδικηκέναι οὐ προσηκόντως
• SVF iii 397 ap. Andron. path. 4 <ὀργὴ> μὲν οὖν ἐστιν ἐπιθυμία τιμωρίας τοῦ ἠδικηκέναι δοκοῦντος
• Aristote anim. 403a30-31 ὄρεξιν ἀντιλυπήσεως
• Aristote rhet. 1378a30-32 ἓστω δὴ ὀργὴ ὄρεξις μετὰ λύπης τιμωρίας {φαινομένης} διὰ φαινομένην ὀλιγωρίαν εἰς αὐτὸν ἤ <τι> τῶν αὐτοῦ, τοῦ ὀλιγωρεῖν μὴ προσήκοντος

Arétée de Cappadoce sign. diut. 1,5,3 δοκέει {τε} δέ μοι μανίης γε ἔμμεναι ἀρχὴ καὶ μέρος ἡ μελαγχολίη. τοῖσι μὲν γὰρ μαινομένοισι ἄλλοτε μὲν ἐς ὀργήν, ἄλλοτε δὲ ἐς θυμηδίην ἡ γνώμη τρέπεται, τοῖσι δὲ μελαγχολῶσι ἐς λύπην καὶ ἀθυμίην μοῦνον.

• yeux : cf. Arétée de Cappadoce sign. diut. 1,6,10 μετεξετέροισι δὲ καὶ ἐνέρυθροι καὶ ὕφαιμοι <οἱ> ὀφθαλμοί
• respiration et voix : cf. Arétée de Cappadoce sign. diut. 1,6,10 βοῶσι ὀλοφυρόμενοι ἁρπαγὴν ἢ βίην
• corps : Aristée de Cappadoce sign. diut. 1,6,10 οἱ μὲν θέουσι ἀσχέτως

[MEDEA] si quaeris odio, misera, quem statuas modum,
imitare amorem. regias egone ut faces
inulta patiar? segnis hic ibit dies,
tanto petitus ambitu, tanto datus?                                                                           400
dum terra caelum media libratum feret
nitidusque certas mundus euoluet uices
numerusque harenis derit et solem dies,
noctem sequentur astra, dum siccas polus
uersabit Arctos, flumina in pontum cadent,                                                           405
numquam meus cessabit in poenas furor
crescetque semper – quae ferarum immanitas,
quae Scylla, quae Charybdis Ausonium mare
Siculumque sorbens quaeue anhelantem premens
Titana tantis Aetna feruebit minis?                                                                        410
non rapidus amnis, non procellosum mare
pontusue coro saeuus aut uis ignium
adiuta flatu possit inhibere impetum
irasque nostras: sternam et euertam omnia.
timuit Creontem ac bella Thessalici ducis?                                                           415
amor timere neminem uerus potest.  
sed cesserit coactus et dederit manus:
adire certe et coniugem extremo alloqui
sermone potuit – hoc quoque extimuit ferox;
laxare certe tempus immitis fugae                                                                         420
genero licebat – liberis unus dies
datus est duobus. non queror tempus breue:
multum patebit. faciet hic faciet dies
quod nullus umquam taceat – inuadam deos
et cuncta quatiam. [NVT.] recipe turbatum malis,                                                   425
era, pectus, animum mitiga. [ME.] sola est quies,
mecum ruina cuncta si uideo obruta:
mecum omnia abeant. trahere, cum pereas, libet.
[NVT.] quam multa sint timenda, si perstas, uide:
nemo potentes aggredi tutus potest.                                                                       430