(4.) quae si tibi falsa obicio, redde rationem, quantum patrimonii acceperis, quid tibi litibus accreuerit, qua ex pecunia domum paraueris, Tusculanum et Pompeianum infinito sumptu aedificaueris, aut si retices, cui dubium potest esse quin opulentiam istam ex sanguine et miseriis ciuium paraueris? uerum, ut opinor, homo nouus Arpinas, ex M. Crassi familia, illius uirtutem imitatur, contemnit simultatem hominum nobilium, rem publicam caram habet, neque terrore neque gratia remouetur a uero, amicitia tantum ac uirtus est animi.

cui dubium potest esse quin… para(ue)ris Rolfe, Ernout (parassis), Shackleton Bailey, Reynolds
cui dubium potest esse: … parasti Kurfess, Vretska, Frassinetti, Novokhakto
cui dubium potest esse? … parasti Pasoli

ex M. Crassi familia codd.
ex C. Marii familia Vretska, Shackleton Bailey 
ex L. Crassi familia Rawson 1976, Reynolds, Novokhatko

remouetur a uero corr. Reitzenstein, Reynolds al. edd. : remouertur aliud uero ω : remouetur ab iud<icio> uero  Vretska, Pasoli 

Cicéron carm. frg. 12 Blänsdorf

(5.)  immo uero homo leuissimus, supplex inimicis, amicis contumeliosus, modo harum, modo illarum partium, fidus nemini, leuissimus senator, mercennarius patronus, cuius nulla pars corporis a turpitudine uacat, lingua uana, manus rapacissimae, gula immensa, pedes fugaces: quae honeste nominari non possunt, inhonestissima. atque is cum eius modi sit, tamen audet dicere:

o fortunatam natam me consule Romam! [Cicéron carm. frg. 12 Blänsdorf]

te consule fortunatam, Cicero? immo uero infelicem et miseram, quae crudelissimam proscriptionem eam perpessa est, cum tu perturbata re publica metu perculsos omnes bonos parere crudelitati tuae cogebas, cum omnia iudicia, omnes leges in tua libidine erant, cum tu sublata lege Porcia, erepta libertate omnium nostrum uitae necisque potestatem ad te unum reuocaueras.

Les sources impériales du vers

• [Cicéron] in Sall. 7 an illud mentitus sum «fortunatam me consule Romam», qui tantum intestinum bellum ac domesticum urbis incendium extinxi?
• Quintilien inst. 9,4,41 uidendum etiam ne syllaba uerbi prioris ultima et prima sequentis idem sonet. quod ne quis praecipi miretur, Ciceroni in epistulis excidit: «res mihi <inuisae> uisae sunt, Brute» [Cicéron epist. ad Brut. viii frg. 13 Shackleton Bailey], et in carmine: «o fortunatam natam me consule Romam».
• Quintilien inst. 11,1,24 in carminibus utinam pepercisset [sc. Cicero], quae non desierunt carpere maligni: « cedant arma togae, concedat laurea linguae » [frg. 11 Blänsdorf, cf. inu. 6], et « o fortunatam natam me consule Romam! » et Iouem illum, a quo in concilium deorum aduocatur et Mineruam, quae artes eum docuit [cf. inu. 7].
• Juvénal 10,122-126
  «o fortunatam natam me consule Romam».
  Antoni gladios potuit contemnere si sic
  omnia dixisset. ridenda poemata malo
  quam te, conspicuae diuina Philippica famae,
  uolueris a prima quae proxima. 
• Diomède GL 1,465,34-466,1 illa quoque compositio fugienda, ut syllabae duae pluresue quae priorem sensum terminant in prima posterioris sensus parte ponantur, «o fortunatam <natam> me consule Romam».

Modèles et parallèles

• Cicéron Catil. 2,7 fortunatam rem publicam, siquidem hanc sentinam urbis eiecerit!
• Cicéron Catil. 2,10 hunc uero si secuti erunt sui comites, si ex urbe exierint desperatorum hominum flagitiosi greges, o nos beatos, o rem publicam fortunatam, o praeclaram laudem consulatus mei!
• Ennius ann. 114 Vahlen = 110 Skutsch ap. Cic. rep. 1,64
  tu produxisti nos intra luminis oras
• Horace epist. 2,1,250-259
  …nec sermones ego mallem
  repentis per humum quam res componere gestas
  terrarumque situs et flumina dicere et arces
  montibus impositas et barbara regna tuisque
  auspiciis totum confecta duella per orbem,
  claustraque custodem pacis cohibentia Ianum                                    255
  et formidatam Parthis te principe Romam,
  si, quantum cuperem, possem quoque; sed neque paruom
  carmen maiestas recipit tua, nec meus audet
  rem temptare pudor, quam uires ferre recusent.
• Paul Diacre/Festus p. 386,6-7 Lindsay sospes saluus. Ennius [ann. inc. 590 Vahlen² = 598 Skutsch] tamen sospitem pro seruatore posuit.
• Virgile Aen. 8,470 maxime Teucrorum ductor, quo sospite numquam
• Virgile Aen. 11,56 uulneribus pulsum aspicies, nec sospite dirum
• Horace carm. 1,28,27 plectantur siluae te sospite, multaque merces

Cicéron carm. frg. 11 Blänsdorf

(6.) atque parum quod impune fecisti, uerum etiam commemorando exprobras neque licet obliuisci his seruitutis suae. egeris, oro te, Cicero, profeceris quidlibet: satis est perpessos esse: etiamne aures nostras odio tuo onerabis, etiamne molestissimis uerbis insectabere?

cedant arma togae, concedat laurea linguae [Cicéron carm. frg. 11 Blänsdorf].

quasi uero togatus et non armatus ea, quae gloriaris, confeceris, atque inter te Sullamque dictatorem praeter nomen imperii quicquam interfuerit.

Les citations de Cicéron

• Cicéron Pis. 74 concedat laurea laudi 
• Cicéron off. 1,77 cedant arma togae, concedat laurea laudi 

Les autres citations

• [Cicéron] in Sall. 7 an ego tunc falso scripsi «cedant arma togae», qui togatus armatos et pace bellum oppressi?
• Quintilien inst. 11,1,24 in carminibus utinam pepercisset [sc. Cicero], quae non desierunt carpere maligni: « cedant arma togae, concedat laurea linguae », et « o fortunatam natam me consule Romam! » et Iouem illum, a quo in concilium deorum aduocatur et Mineruam, quae artes eum docuit [cf. inu. 7].
• laus Pis. 35-36
  sic etiam magno iam tunc Cicerone iubente
  laurea facundis, cesserunt arma togatis.
• Pline nat. 7,117 salue primus omnium parens patriae appellate, primus in toga triumphum linguaeque lauream merite et facundiae Latiarumque litterarum parens aeque (ut dictator Caesar, hostis quondam tuus, de te scripsit) omnium triumphorum laurea maiorem, quanto plus est ingenii Romani terminos in tantum promouisse quam imperii.
• Plutarque Cic. 51,1 (comp. Dem. et Cic. 2,1) τὰ ὅπλα δεῖ τῇ τηβέννῳ καὶ τῇ γλώττῃ τὴν θριαμβικὴν ὑπείκειν δάφνην.

Modèles et parallèles

• Ennius ann. 268-273 Vahlen = 2482-53 Skutsch
  pellitur e medio sapientia, ui geritur res;
  spernitur orator bonus, horridus miles amatur.
  haud doctis dictis certantes nec maledictis
  miscent inter sese inimicitias agitantes,
  non ex iure manu consertum, sed magis ferro
  rem repetunt regnumque petunt, uadunt solida ui.
• Cicéron Mur. 30 quod si ita est, cedat, opinor, Sulpici, forum castris, otium militiae, stilus gladio, umbra soli.

• Cicéron Pis. 72-75 qui modo cum res gestas consulatus mei conlaudasset, quae quidem laudatio hominis turpissimi mihi ipsi erat paene turpis, “non illa tibi – inquit – inuidia nocuit sed uersus tui”. nimis magna poena te consule constituta est siue malo poetae siue libero. “scripsisti enim:
  «cedant arma togae»”.
  quid tum? “haec res tibi fluctus illos excitauit”. at hoc nusquam opinor scriptum fuisse in illo elogio quod te consule in sepulcro rei publicae incisum est: “uelitis iubeatis ut quod M. Cicero uersum fecerit…”, sed “quod uindicarit”. (73.) uerum tamen, quoniam te non Aristarchum sed Phalarim grammaticum habemus, qui non notam apponas ad malum uersum, sed poetam armis persequare, scire cupio quid tandem in isto uersu reprendas,
  «cedant arma togae».
  “tuae dicis – inquit – togae summum imperatorem esse cessurum”. quid nunc te, asine, litteras doceam? non opus est uerbis sed fustibus. non dixi hanc togam qua sum amictus, nec arma scutum gladium unius imperatoris, sed quia pacis est insigne et oti toga, contra autem arma tumultus atque belli, poetarum more locutus hoc intellegi uolui, bellum ac tumultum paci atque otio concessurum. (74.) quaere ex familiari tuo Graeco illo poeta: probabit genus ipsum et agnoscet, neque te nihil sapere mirabitur. “at in altero illo – inquit – haeres,
  «concedat laurea laudi»”.
  immo me hercule habeo tibi gratiam; haererem enim nisi tu me expedisses. nam cum tu timidus ac tremens tuis ipse furacissimis manibus detractam cruentis fascibus lauream ad portam Esquilinam abiecisti, iudicasti non modo amplissimae sed etiam minimae laudi lauream concessisse. atque ista oratione hoc tamen intellegi, scelerate, uis, Pompeium inimicum mihi isto uersu esse factum, ut si uersus mihi nocuerit, ab eo quem is uersus offenderit uideatur mihi pernicies esse quaesita. (75.) omitto nihil istum uersum pertinuisse ad illum; non fuisse meum, quem quantum potuissem multis saepe orationibus scriptisque decorassem, hunc uno uiolare uersu. sed sit offensus primo: nonne compensauit cum uno uersiculo tot mea uolumina laudum suarum? quod si est commotus, ad perniciemne non dicam amicissimi, non ita de sua laude meriti, non ita de re publica, non consularis, non senatoris, non ciuis, non liberi, in hominis caput ille tam crudelis propter uersum fuisset?

---

---