Le codex Theodosianus (438)

cod. Theod. 1,1,5 (26.03.429) ad similitudinem Gregoriani atque Hermogeniani codicis cunctas colligi constitutiones decernimus, quas Constantinus inclitus et post eum diui principes nosque tulimus, edictorum uiribus aut sacra generalitate subnixas. et primum tituli, quae negotiorum sunt certa uocabula, separandi ita sunt, ut, si capitulis diuersis expressis ad plures titulos constitutio una pertineat, quod ubique aptum est, collocetur; dein, quod in utramque dici partem faciet uarietas, lectionum probetur ordine non solum reputatis consulibus et tempore quaesito imperii, sed ipsius etiam compositione operis ualidiora esse, quae sunt posteriora, monstrante; post haec, ut constitutionum ipsa etiam uerba, quae ad rem pertinent, reseruentur, praetermissis illis, quae sanciendae rei non ex ipsa necessitate adiuncta sunt. sed cum simplicius iustiusque sit praetermissis eis, quas posteriores infirmant, explicari solas, quas ualere conueniet, hunc quidem codicem et priores diligentioribus compositos cognoscamus, quorum scholasticae intentioni tribuitur nosse etiam illa, quae mandata silentio in desuetudinem abierunt, pro sui tantum temporis negotiis ualitura.

La première constitution en grec (448)

cod. Iust. 1,1,3 (16.02.448)

Les procès

Les procès par dette de 434 devant Fl. Anthemius Isidorus Theophilus praeses de l’Arcadie

Le procès d’Eyutychès selon les actes de la première session du Concile de Chalcédoine

Recours du moine monophysite Eutychès contre sa sentence de déposition au synode permanent de Constantinople (8/11/448, sous la présidence du patriarche Flavien). Procès-verbal du 27/04/449 :

(829.) Ὑπατείας Φλαυίου Πρωτογένους τοῦ λαμπροτάτου καὶ τοῦ δηλωθησομένου [ὑπάτου] πρὸ πέντε Καλανδῶν Μαίων, ἐν Κωνσταντινουπόλει, θείαι κελεύσει διαγινώσκοντος Μαρτιαλίου τοῦ μεγαλοπρεπεστάτου κόμητος καὶ μαγίστρου τῶν θείων ὀφφικίων, παρόντος Καρτερίου τοῦ περιβλέπτου κόμητος καὶ προξίμου τοῦ θείου σκρινίου τῶν λιβέλλων καὶ τῶν θείων κογνιτιόνων, εἰσελθόντων Μακεδονίου τοῦ περιβλέπτου τριβούνου νοταρίου καὶ ῥεφερενδαρίου καὶ Μάγνου τοῦ καθωσιωμένου σιλεντιαρίου μετὰ Κωνσταντίνου τοῦ εὐλαβεστάτου μοναχοῦ καὶ διακόνου, (830.) Κωνσταντῖνος ὁ εὐλαβέστατος εἶπεν· Δεήσεις ἐπιδέδωκεν Εὐτυχὴς ὁ εὐλαβέστατος ἀρχιμανδρίτης τῶι εὐσεβεστάτωι ἡμῶν δεσπότηι φανερὰ περιεχούσας καὶ ταύταις ἡ εὐσέβεια αὐτῶν ὑπεσημήνατο, ὑπεδέξατο δὲ αὐτὰς ὁ περίβλεπτος τριβοῦνος καὶ ῥεφερενδάριος. ἀξιῶ ὥστε ταῦτα αὐτὰ καταθέσθαι αὐτὸν καὶ τὰς δεήσεις ἀναγνῶναι καὶ τὰ δόξαντα τῆι εὐσεβείαι αὐτῶν δῆλα γενέσθαι. (831.) Φλαύιος Ἀρεοβίνδας Μαρτιάλιος ὁ μεγαλοπρεπέστατος κόμες καὶ μάγιστρος τῶν θείων ὀφφικίων εἶπεν· Ἅτινα ὥρισεν ἡ φιλανθρωπία ἡ βασιλική, διὰ τοῦ περιβλέπτου τριβούνου καὶ νοταρίου ταῖς ἡμετέραις διανοίαις γνωρισθῶσιν.

Les testaments

• Gaius inst. 2,281 legata Grae<c>e scripta non ualent; fideicommissa uero ualent.
• [Ulpien] reg. 25,9 Graece fideicommissum scriptum ualet, licet legatum Graece scriptum non ualeat.
• nouell. Theod. 16,8 (12.09.439) illud etiam huic legi perspicimus inserendum ut, quoniam Graece iam testari concessum est, legata quoque ac directas libertates, tutores etiam, Graecis uerbis liceat in testamentis relinquere, ut ita uel legata relicta uel libertates directae tutoresue dati uideantur, ac si legitimis uerbis ea testator dari fieri obseruarique iussisset.

Cf. Beaucamp, Joëlle, « Tester en grec à Byzance », in : J.-C. Cheynet et al. éds., ΕΥΨΥΧΙΑ. Mélanges offerts à Hélène Ahrweiler, i, Paris 1998, 97-107.