Les épigones de la poésie traditionnelle

Catulle 14,8-11. 17-20
quod si, ut suspicor, hoc nouum ac repertum
munus dat tibi Sulla litterator,
non est mi male, sed bene ac beate,
quod non dispereunt tui labores.
[…]
nam, si luxerit, ad librariorum
curram scrinia; Caesios, Aquinos,
Suffenum, omnia colligam uenena,
ac te his suppliciis remunerabor.

Catulle 22,1. 3-11. 15-17
Suffenus iste, Vare, quem probe nosti,
[…]
longe plurimos facit uersus.
puto esse ego illi milia aut decem aut plura
perscripta, nec sic ut fit in palimpsesto
relata: chartae regiae, noui libri,
noui umbilici, lora rubra, membranae,
derecta plumbo et pumice omnia aequata.
haec cum legas, tum bellus ille et urbanus
Suffenus unus caprimulgus aut fossor
rursus uidetur: tantum abhorret ac mutat.
[…]
neque idem umquam
aequest beatus ac poema cum scribit:
tam gaudet in se tamque se ipse miratur.

Catulle 36,1. 18-20
annales Volusi, cacata charta
[…]
at uos interea uenite in ignem,
pleni ruris et inficetiarum
annales Volusi, cacata charta!

Catulle 95,1-3. 7-8
Smyrna mei Cinnae, nonam post denique messem
quam coeptast nonamque edita post hiemem,
milia cum interea quingenta Hortensius in uno
[…]
at Volusi annales Paduam morientur ad ipsam
et laxas scombris saepe dabunt tunicas.

L’écriture de la poésie nouvelle: pugillares, codicilli, tabellae

Callimaque frg. 1,5-6 Pfeiffer
… ἔπος δ’ ἐπὶ τυτθὸν ἑλ[ίσσω
παῖς ἅτ⌋ε, τῶν δ’ ἐτέων ἡ δεκὰ⌊ς⌋ οὐκ ὀλίγη.

Catulle 1,1-2
cui dono lepidum nouum libellum
arido modo pumice expolitum?

Callimaque frg. 1,21-24 Pfeiffer
καὶ γὰρ ὅτ⌋ε πρ⌊ώ⌋τιστον ἐμοῖς ἐπὶ δέλτον ἔθηκα
γούνασι⌋ν, Ἀ[πό]λλων εἶπεν ὅ μοι Λύκιος·
“…….]…ἀοιδέ, τὸ μὲν θύος ὅττι πάχιστον
θρέψαι, τὴ]ν̣ Μοῦσαν δ’ ὠγαθὲ λεπταλέην”

Catulle 42
adeste, hendecasyllabi, quot estis
omnes, undique, quotquot estis omnes.
iocum me putat esse moecha turpis,
et negat mihi nostra reddituram
⁵ pugillaria, si pati potestis.
persequamur eam et reflagitemus.
quae sit, quaeritis? illa, quam uidetis
turpe incedere, mimice ac moleste
ridentem catuli ore Gallicani.
¹⁰ circumsistite eam, et reflagitate:
“moecha putida, redde codicillos,
redde, putida moecha, codicillos!”
non assis facis? o lutum, lupanar,
aut si perditius potest quid esse!
¹⁵ sed non est tamen hoc satis putandum.
quod, si non aliud potest, ruborem
ferreo canis exprimamus ore.
conclamate iterum altiore uoce:
“moecha putida, redde codicillos,
²⁰ redde, putida moecha, codicillos!”
sed nil proficimus, nihil mouetur.
mutandast ratio modusque uobis,
siquid proficere amplius potestis:
“pudica et proba, redde codicillos!”.

Catulle 35,1-3
poetae tenero, meo sodali,
uelim Caecilio, papyre, dicas
Veronam ueniat.

Catulle 50,1-6
hesterno, Licini, die otiosi
multum lusimus in meis tabellis,
ut conuenerat esse delicatos:
scribens uersiculos uterque nostrum
ludebat numero modo hoc modo illoc,
reddens mutua per iocum atque uinum.

Des dérives d’époque impériale

Suétone Nero 52 itaque ad poeticam pronus carmina libenter ac sine labore composuit nec, ut quidam putant, aliena pro suis edidit. uenere in manus meas pugillares libellique cum quibusdam notissimis uersibus ipsius chirographo scriptis, ut facile appareret non tralatos aut dictante aliquo exceptos, sed plane quasi a cogitante atque generante exaratos; ita multa et deleta et inducta et superscripta inerant.

cf. O. PECERE, «La composizione del testo poetico», in: ID., Roma antica e il testo. Scritture d'autore e composizione letteraria, Roma–Bari 2010, 27-100.