La bibliothèque de Constantinople
Thémistios or. 4,13 = 59 D-60 C Dindorf (1/01/357)
Les bibliothèques des particuliers
Synésios de Cyrène Dion 16,1 Εἰ δὲ ὅτι σοὶ μὴ διώρθωσα τὰ Δίωνος γράμματα, δι’ ὃν καὶ προῆλθεν ἐπὶ τοσόνδε ὁ λόγος, διὰ τοῦτο δυσχεραίνεις τὸν πατέρα, ἀλλ’ οὐδὲ ἄλλο τί σοι διώρθωται τῶν τῆς ὁμοίας ἕξεως· Δίωνι γὰρ οὐκ ἀπολογίας πρὸς τοῦτο δεήσει· πάλιν οὖν δεήσει ῥητορικῆς.
Synésios de Cyrène Dion 17,3 ἀρχομένη μὲν οὖν, ἁπανταχοῦ δείσθω τῶν γραμμάτων ποδηγετούντων, καὶ πρὸς τὴν αἴσθησιν ἀπερειδέσθω· προιοῦσα δὲ ἀποπειράσθω τῆς ἰδίας ἰσχύος, καὶ μὴ πάντα ἐκκρεμαννύσθω τῶν συλλαβῶν. ὥσπερ γὰρ ἄλλο τι πρόβλημα ἀγαπᾶται, τὸ πόριμον ἡμῶν γυμναζούσης τῆς ἀπορίας, οὕτω καὶ τὸ ἐνδεὲς εἰς τὴν ἀκολουθίαν τῆς ἀναγνώσεως ὁ νοῦς προσυφαίνειν ἀναγκαζόμενος, καὶ μὴ πάντα ἐπὶ τοῖς ὀφθαλμοῖς κείμενος, μελέτην ποιεῖται τοῦ καὶ κατὰ μόνας ἔργον τι θαρρῆσαι παραπλήσιον· ἅμα δὲ καὶ προσεθίζεται μὴ πρὸς ἄλλοις, ἀλλὰ ἐντὸς εἶναι· τὰ γὰρ διημαρτημένα ταῦτα βιβλία τὸν νοῦν ἐπιζητεῖν ἔοικεν ἐπιστατοῦντα ταῖς ὄψεσι.
Synésios de Cyrène Dion 17,4 οὐ γὰρ μέγα τὸ ἔργον στοιχεῖον ἢ συλλαβήν, ἔστω δὲ καὶ λέξιν, εἰ δὲ βούλει καὶ μίαν ὅλην περίοδον λόγου ἁρμόσαντα, πάλιν ἑτοίμως χρῆσθαι τοῖς ἀπὸ τοῦ βιβλίου.
Synésios de Cyrène Dion 18,4 οὕτω μοι τὴν ψυχὴν ὁ θεὸς ἁπαλὸν ἐκμαγεῖον ἐποίησε τῶν ἐν λέξεσί τε καὶ ἤθεσι χαρακτήρων· εἰ δὲ καὶ τῷ τοῖς ἀδιορθώτοις τῶν βιβλίων ἐγγεγυμνάσθαι τὴν προσοχὴν ἐπέτεινον, εἰς τοῦτο ἂν τὴν ἕξιν προσήγαγεν ἡ φύσις πειρωμένῳ. τοὺς ἐξηυλημένους τὰ ὦτα παραπέμπει τις ἠχὼ καὶ πεπαυμένου τοῦ μέλους, καὶ μένουσι χρόνον ὑπόσυχνον τοῖς αὐλήμασι κατακώχιμοι.
Cf. Cavallo, Guglielmo, « Conservazione e perdita dei testi greci: fattori materiali, sociali, culturali », in: A. Giardina éd., Tradizione dei classici trasformazioni della cultura, Roma–Bari 1986, 83-172 (89-91 ; 101-105 en particulier).
L’édit de Constance II et Julien
cod. Theod. 14,1,1 (24/02/357) in decuriarum ordine insigni, cui librariorum uel fiscalium siue casualium nomen est, nequaquam aliquis locum primi ordinis adipiscatur nis is, quem constiterit studiorum liberalium usu adque exercitatione pollere et ita esse litteris expolitum, ut citra offensam uitii ex eodem uerba procedant : quod cunctis uolumus intimari. ne autem litteraturae, quae omnium uirtutum maxima est, praemia denegentur, eum, qui studiis et eloquio dignus primo loco uidebitur, honestiorem faciet nostra prouisio sublimitate … tuaue eius nomina indicante, ut deliberemus, quae eum dignitas deferenda sit.
Cf. HENCK, Nick, « Constantius’ paideia, intellectual milieu and promotion of the liberal arts, Proceedings of the Cambridge Philological Society 47 (2001), 172-186.