Évandre et l’éolien
Marius Victorinus GL VI 23,14-22 = 4§95-96 Mariotti: repertores litterarum Cadmus ex Phoenice in Graeciam et Euander ad nos transtulerunt a b c d e {h} i k <l> m n o p {q} r s t <u> litteras numero XVI. postea quasdam a Palamede et alias a Simonide adiectas implesse numerum XXIIII […] grammatici, praeterea Demetrius Phalereus, Hermocrates, ex nostris autem Cincius [frg. 2 Funaioli], Fabius [frg. 2 Funaioli], Gellius [frg. 2 Funaioli] tradiderunt. ex quibus Cincius « paucis – inquit – commutatis, ut ad linguam nostram peruenirent ». eas namque Cadmus ex Phoenice in Graeciam, inde ad nos Euander transtulerunt.
Denys d’Halicarnasse ant. Rom. 1,90,1 Ῥωμαῖοι δὲ φωνὴν μὲν οὔτ’ ἄκρως βάρβαρον οὔτ’ ἀπηρτισμένως Ἑλλάδα φθέγγονται, μικτὴν δέ τινα ἐξ ἀμφοῖν, ἧς ἐστιν ἡ πλείων Αἰολίς, τοῦτο μόνον ἀπολαύσαντες ἐκ τῶν πολλῶν ἐπιμιξιῶν, τὸ μὴ πᾶσι τοῖς φθόγγοις ὀρθοεπεῖν.
Hypsicratès
Varron ling. 5,88 cohors, quod ut in uilla ex pluribus tectis coniungitur ac quiddam fit unum, sic hic ex manipulis pluribus copulatur (cohors quae in uilla, quod circa eum locum pecus cooreretur, tametsi cohortem in villa Ypsicrates [frg. 1 Funaioli = n° 190 frg. 7 Jacoby] dicit esse Graece χόρτον apud poetas dictam).
Il. 11,772-774
γέρων δ᾽ ἱππηλάτα Πηλεὺς
πίονα μηρία καῖε βοὸς Διὶ τερπικεραύνῳ
αὐλῆς ἐν χόρτῳ.
Il. 24,639-640
ἀλλ᾽ αἰεὶ στενάχω καὶ κήδεα μυρία πέσσω
αὐλῆς ἐν χόρτοισι κυλινδόμενος κατὰ κόπρον.
Aulu-Gelle 16,12,5 sed in libro quarto « faenerator – inquit [sc. Cloatius] – appellatus est quasi φαινεράτωρ ἀπὸ τοῦ φαίνεσθαι ἐπὶ τὸ χρηστότερον, quoniam id genus hominum speciem ostentent humanitatis et commodi esse uideantur inopibus nummos desiderantibus », (6.) idque dixisse ait Hypsicraten [frg. 2 Funaioli = 6 Jacoby] quempiam grammaticum, cuius libri sane nobiles sunt super his, quae a Graecis accepta sunt.
Aulu-Gelle 16,12,7-8 faenerator enim – sicuti M. Varro [frg. 36 Funaioli = 57 Goetz–Schoell] in libro tertio de sermone Latino scripsit – a faenore est nominatus; faenus – autem dictum ait – a fetu et quasi a fetura quadam pecuniae parientis atque increscentis. (8.) idcirco et M. Catonem [frg. inc. 62 Jordan = test. 2 Funaioli] et ceteros aetatis eius feneratorem sine A littera pronuntiasse tradit, sicuti fetus ipse et fecunditas appellata.
Varron ling. 7,96 obscenum dictum ab scena; eam ut †Graeci aut Accius [frg. 23 Funaioli = pragm. frg. xvii Dangel] scribit scena. (in pluribus uerbis A ante E alii ponunt, alii non, ut quod partim dicunt <scaeptrum, partim> sceptrum, alii Plauti Faeneratricem, alii Feneratricem).
Philoxène
Choeroboschos schol. Theod. GG IV2 34,4-13 Hilgard ἄλλως τε δέ, ὃ καὶ ἀληθέστερόν ἐστι καὶ ἀναγκαιότερον, διὰ τοῦτο κανονίζομεν τὰ δυϊκὰ ἐκ τῶν πληθυντικῶν, ὡς λέγει ὁ Φιλόξενος [p. 396-397 Mazzarino = frg. 232 Theodoridis], ἐπειδὴ τὰ δυϊκὰ ὑστερογενῆ εἰσιν· ὕστερον γὰρ ἐπενοήθησαν τὰ δυϊκά· ὅθεν οὐδὲ πᾶσα διάλεκτος κέχρηται τῷ δυϊκῷ ἀριθμῷ· οἱ γὰρ Αἰολεῖς παντελῶς δυϊκὰ οὐκ ἔχουσιν, ὥσπερ οἱ Ῥωμαῖοι ἄποικοι ὄντες τῶν Αἰολέων· ἀλλ’ οὔτε δὲ <ἡ κοινὴ> διάλεκτος ἔχει δυϊκά, ἀλλ’ εἰς πάντα τῷ πληθυντικῷ ἀριθμῷ κέχρηται ἀντὶ τοῦ δυϊκοῦ ἀριθμοῦ, μὴ ἔχουσα δυϊκά· εἰκότως οὖν, ἐπειδὴ τελευταῖον ἐπενοήθησαν τὰ δυϊκά, ἐκ τῶν πληθυντικῶν κανονίζονται προτερευόντων αὐτῶν.
et. Gud. 375,54 Sturz et cod. z p 298 <μάγειρος>· … Φιλόξενος [frg. 542 Theodoridis] δὲ λέγει, ὅτι παρ’ Αἰολεῦσιν ἡ γραφὴ διὰ τοῦ ι ἐστὶ μάγιρος.
et. Gen. AB s. v. ἁρπῶ [ex Orione ? cf. Reitzenstein, M. T. Varro und Joh. Mauropus, p. 87], unde EM 148,16 <ἁρπῶ>· ἐξ οὗ τὸ ἁρπάζω. ἐν χρήσει μὲν οὐκ οἶδα <τὸ> πρωτότυπον. τὸ δὲ ἁρπῶ αὐτὸ παράγωγον ἀπὸ τοῦ ἅρπη παρηγμένον. ἅρπη δέ ἐστιν εἶδος ὀρνέου· ἁρπακτικὸν γάρ. ὡς φωνὴ φωνῶ, αὐδὴ αὐδῶ, σιγὴ σιγῶ, οὕτως ἅρπη ἁρπῶ. οὕτω Φιλόξενος [frg. 1 Funaioli = 313 Theodoridis] Περὶ Ῥωμαίων διαλέκτου.
et. Gen. AB s. v. κάψα (ex Orione), unde EM 494,20 <κάψα>· παρὰ τὸ κάπτω ῥῆμα τὸ δηλοῦν τὸ χωρῶ κάψω κάψα γέγονε, ἡ χωρητικὴ οὖσα τῶν ἐντιθεμένων αὐτῇ· ὥσπερ ἀπὸ τοῦ δόξω δόξα καὶ ἄξω ἄξα <καὶ ἄμαξα>. οὕτως Φιλόξενος [frg. 3 Funaioli = 314 Theodoridis] ἐν τῷ Περὶ τῆς Ῥωμαίων διαλέκτου. λέγει δὲ ὅτι δύναται καὶ παρὰ τὸ κάμπτω κάμψω κάμψα εἶναι· ἐπειδὴ ἐκ κεκαμμένων ξύλων αὐτὴν συνεστήσαντο.
schol. HPT ad η 90, EM 530,54 <κορώνη>· ἐπὶ τοῦ ζῴου [Od. 12,418] καὶ ἐπὶ τοῦ τόξου [Il. 4,111] καὶ ἐπὶ τῆς θύρας [Od. 7,90] καὶ ἐπὶ τῆς πρύμνης τοῦ πλοίου, ἡ καὶ κορωνίς, διὰ τὸ ἐπικαμπὲς σχῆμα. εἴρηται δὲ ταῦτα ἀπὸ τῆς κορώνης τοῦ ζῴου· εὐλύγιστον γὰρ ἔχει καὶ οἷον ἐπικαμπῆ τὸν τράχηλον. καὶ ἐπὶ μέρους δὲ <τοῦ> σώματος, ὡς ἐπὶ τοῦ ἀγκῶνος, οἷόν τε παράγεσθαι. οὕτω Φιλόξενος [frg. 4 Funaioli = 315 Theodoridis] ἐν τῷ Περὶ τῆς Ῥωμαίων διαλέκτου.
Orion 145,33 (unde et. Gen. AB s. v. στυγνός = EM 731,15): <στυγνός>· ὡς παρὰ τὸ ἔτραγον τραγανός, ἔπιθον πιθανός, οὕτω καὶ παρὰ τὸ ἔστυγον στυγανὸς καὶ συγκοπῇ στυγνός [Od. 10,113]·
κατὰ δ’ ἔστυγον αὐτήν.
οἱ δὲ παρὰ τὴν Στύγα φασὶν εἰρῆσθαι· οἱ γὰρ ἀρχαῖοι τὰ μὲν ἀηδῆ καὶ λυπηρὰ ἀπὸ τῶν ψυχρῶν ὀνομάζουσιν, τὰ δὲ ἡδέα καὶ τερπνὰ ἀπὸ τῶν θερμῶν. τὸ οὖν στυγεῖν, τὸ φοβεῖσθαι, ἀπὸ τῆς Στυγός, ἥπερ μυθεύεται ψυχρότατον παρέχειν ὕδωρ. καὶ ὁμοίως ὁ στυγνὸς παρ’ αὐτὴν εἴρηται. τὴν δὲ τέρψιν θαλπωρὴν καὶ τὸ τέρπεσθαι ἰαίνεσθαι. καὶ [Il. 9,2]
φόβου κρυόεντος,
ἀπὸ τοῦ κρύους τοῦ ψυχροῦ. οὕτως Φιλόξενος [frg. 9 Funaioli = 321 Theodoridis] ἐν τῷ Περὶ τῆς Ῥωμαίων διαλέκτου.
Orion 112,11 (unde et. Gen. AB s. v. ξέστης = EM 610,54; et. Gud. 414,40 Sturz et cod. z p. 330): <ξέστης>· Ῥωμαϊκόν ἐστι τὸ ὄνομα· τὸν γὰρ παρ’ ἡμῖν ἓξ ἀριθμὸν αὐτοὶ λέγουσι σέξ, καὶ μέτρου τινὸς παρ’ αὐτοῖς τὸ ἕκτον λέγεται σέξτον. διὰ δὲ εὐφωνίαν τὸ σέξτης λέγεται ξέστης κατὰ μετάθεσιν τῶν στοιχείων <σ καὶ> ξ. οὕτω Φιλόξενος [frg. 6 Funaioli = 317 Theodoridis] ἐν τῷ Περὶ τῆς τῶν Ῥωμαίων διαλέκτου.
Tyrannion
Souda τ 1185 <Τυραννίων,> ὁ νεώτερος, Φοίνιξ, πατρὸς Ἀρτεμιδώρου, μαθητὴς Τυραννίωνος τοῦ πρεσβυτέρου· διὸ καὶ ὠνομάσθη Τυραννίων, πρότερον καλούμενος Διοκλῆς. αἰχμάλωτος δὲ γενόμενος καὶ αὐτὸς ἐπὶ τοῦ πολέμου Ἀντωνίου καὶ Καίσαρος ὑπό τινος Δύμαντος ὠνήθη, τοῦ Καίσαρος ὄντος ἀπελευθέρου, εἶτα ἐδωρήθη Τερεντίᾳ τῇ τοῦ Κικέρωνος γυναικί. ἐλευθερωθεὶς δὲ ὑπ’ αὐτῆς ἐσοφίστευσεν ἐν Ῥώμῃ. καὶ ἔγραψε βιβλία πρὸς ηʹ καὶ ξʹ, ὧν καὶ ταῦτα· Περὶ τῆς Ὁμηρικῆς προσῳδίας, Περὶ τῶν μερῶν τοῦ λόγου, ἐν ᾧ λέγει, ἄτομα μὲν εἶναι τὰ κύρια ὀνόματα, θεματικὰ δὲ τὰ προσηγορικά, ἀθέματα δὲ τὰ μετοχικά· Περὶ τῆς Ῥωμαϊκῆς διαλέκτου [test. 17* + frg. 63 Haas] ὅτι ἐστὶν ἐκ τῆς ̔Ελληνικῆς κοὐκ αὑθιγενὴς ἡ ̔Ρωμαϊκὴ διάλεκτος [corr. Haas : ὅτι ἐστὶν ἐκ τῆς Ἑλληνικῆς, ἐκ τοῦ Ἀντιγένους ὅτι ἀντιγένης ἡ Ῥωμαϊκὴ διάλεκτος codd.], Ὅ τι διαφωνοῦσιν οἱ νεώτεροι ποιηταὶ πρὸς Ὅμηρον, Ἐξήγησιν τοῦ Τυραννίωνος μερισμοῦ, Διόρθωσιν Ὁμηρικήν, Ὀρθογραφίαν.
Santra
Festus p. 59,17-20 Lindsay : daliuum supinum ait esse Aurelius [frg. 4 Funaioli], Aelius [frg. 8 Funaioli] stultum. Oscorum quoque lingua significat insanum. Santra [frg. 8 Funaioli] uero dici putat ipsum quem Graeci δέλαιον, id est propter cuius fatuitatem quis misereri debeat.
Festus p. 174,20-28 Lindsay : nuptias dictas esse ait Santra [frg. 9 Funaioli] ab eo quod νυμφεῖα dixerunt Graeci antiqui γάμον, inde nouam nuptam νέαν νύμφην. Cornificius [frg. 12 F.], quod noua petantur coniugia. Curiatius [frg. 2 F.], quod noua ratio fiat. Aelius [frg. 23 F.] et Cincius [frg. 23 F.], quia flammeo caput nubentis obuoluatur, quod antiqui obnubere uocarint: ob quam causam legem quoque †parens tam† iubere caput eius obnubere, qui parentem necauisset, quod est obuoluere.
Varron ling. 5,72 Neptunus, quod mare terras obnubit ut nubes caelum, ab nuptu, id est opertione, ut antiqui, a quo nuptiae, nuptus dictus.
Terentius Scaurus GL VII 20,4-8 = VI.5.3 Biddau : et pulcrum, quanuis in consuetudine aspiretur, nihilominus tamen ratio exiliter et enuntiandum et scribendum esse persuadet, ne una omnino dictio aduersus Latini sermonis naturam media aspiretur, quanuis Santra [frg. 11 Funaioli] a Graecis putet esse translatum quasi prolychrum.
Varron frg. 280e Funaioli = 81 Goetz–Schoell ap. Char. 93,3-4 Barwick: pulchrum Varro adspirari debere negat, ne duabus consonantibus media intercedat adspiratio.
Aulu-Gelle 2,3,1-4 H litteram […] inserebant eam ueteres nostri plerisque uocibus uerborum firmandis roborandisque, ut sonus earum esset uiridior uegetiorue.
Festus p. 308,22-32 Lindsay querque<ram febrem grauem et mag>nam quidam <a> querc<u dictam uolunt, quod id genus> arboris, cum gra<ue sit ac durum, tum etiam in> ingentem euada<t amplitudinem. Aurelius autem> Opillus [frg. 12 Funaioli] frigidam a<it dici et cum tremore iactan>tem. Santra [frg. 12 F.] eam ex G<raecis ducit, qui tremo>rem eius modi κάρκαρον <dicunt, unde dictum esse> etiam carcerem. Plau<tus in Friuolaria [frg. 2 Leo]:
is mi> erat bilis querque<ra tussis.
Lucilius [frg. 1194 Marx]:
…> iactans me ut feb<ris querquera…>r.
et alibi [frg. 1277 Marx]:
querque<ra consequitur * capitisque dolores>.
Claudius Didymus
Priscien GL II 15,1-5 V loco consonantis posita eandem prorsus in omnibus uim habuit apud Latinos quam apud Aeolis digamma; unde a plerisque ei nomen hoc datur, quod apud Aeolis habuit olim ϝ digamma, id est uau ab ipsius uoce profectum teste Varrone [frg. 270 Funaioli] et Didymo [frg. 1 Funaioli], qui id ei nomen esse ostendunt.
Quintilien inst. 1,4,7-8 aut grammatici saltem omnes in hanc descendent rerum tenuitatem, desintne aliquae nobis necessariae litterae, non cum Graeca scribimus (tum enim ab isdem duas mutuamur), sed proprie in Latinis: (8.) ut in his seruus et uulgus Aeolicum digammon desideratur.
Clodius Tuscus
Servius auct. Aen. 12,657 mussat: modo dubitat. [[et cunctatur rex ipse, in quo summa rerum est. ueteres mussat pro timet, Ennius [ann. 446 Vahlen2 = 435 Skutsch] mussare pro tacere posuit. Clodius Tuscus [frg. 1 Funaioli] « mussare est ex Graeco, conprimere oculos: Graeci μῦσαι dicunt »]].
Servius Aen. 11,345 mussant: modo uerentur [[uel timent]] significat; alias dubitant, ut [Verg. Aen. 12,657-658]
mussat rex ipse Latinus
quos generos uocet;
interdum susurrant, ut de apibus dicit. et proprie mussare est obmurmurare et [[queribundum tectius uelut]] muto esse uicinum. [[alias tacent, alias quiescunt]].
Servius auct. georg. 4,188 [[fit sonitus mussantque oras: mussant hic murmurant: quae uox ponitur et in tacendi significatione, ut apud Ennium [ann. 446-447 Vahlen2 = 435-436 Skutsch] in XVII
non possunt mussare boni, qui factam labore
enixi militiam peperere,
interdum et pro dubitare, ut [Verg. Aen. 12,657-658]
mussat rex ipse Latinus,
quos generos uocet.
mussant autem murmurant: Ennius [343 Vahlen2 = 326 Skutsch] in X sic ait
aspectabat uirtutem legionis siue spectans
si mussaret dubitaretque denique causam
pugnandi fieret aut duri labores.]]
Varron ling. 7,101 apud Ennium [scaen. 421 Vahlen2 = 199 Jocelyn]:
uocibus concide, fac si musset obrutum.
mussare dictum, quod muti non amplius quam MV dicunt; a quo idem dicit [Enn. inc. 10 p. 231 Vahlen2] id quod minimum est:
neque, ut aiunt, mu facere audent.
Cloatius Verus
Aulu-Gelle 16,12 Cloatius Verus in libris, quos inscripsit uerborum a Graecis tractorum, non pauca hercle dicit curiose et sagaciter conquisita, neque non tamen quaedam futtilia et friuola. (2.) « errare – inquit [Cloatius Verus frg. 3 Funaioli] – dictum est ἀπὸ τοῦ ἔρρειν » uersumque infert Homeri [Od. 10,72], in quo id uerbum est [Od. 10,72]:
ἔρρ’ ἐκ νήσου θᾶσσον, ἐλέγχιστε ζωόντων.
(3.) item alucinari factum scripsit [Cloatius Verus frg. 2 Funaioli] ex eo, quod dicitur Graece ἀλύειν, unde elucum quoque esse dictum putat A littera in E uersa tarditatem quandam animi et stuporem, qui alucinantibus plerumque usu uenit, (4.) item [Cloatius Verus frg. 4 Funaioli] fascinum appellatum quasi bascanum et fascinare esse quasi bascinare. (5.) commode haec sane omnia et conducenter. sed in libro quarto « faenerator – inquit [Cloatius Verus frg. 1 Funaioli] – appellatus est quasi τωρ ἀπὸ τοῦ φαίνεσθαι ἐπὶ τὸ χρηστότερον, quoniam id genus hominum speciem ostentent humanitatis et commodi esse uideantur inopibus nummos desiderantibus », (6.) idque dixisse ait Hypsicraten quempiam grammaticum, cuius libri sane nobiles sunt super his, quae a Graecis accepta sunt. (7.) siue hoc autem ipse Cloatius siue nescio quis alius nebulo effutiuit,nihil potest dici insulsius. « faenerator enim – sicuti M. Varro [frg. 36 Funaioli = 57 Goetz–Schoell] in libro tertio de sermone Latino scripsit – a faenore est nominatus »; faenus autem dictum ait « a fetu et quasi a fetura quadam pecuniae parientis atque increscentis ». idcirco et M. Catonem [test. 2 Funaioli] et ceteros aetatis eius feneratorem sine A littera pronuntiasse tradit, sicuti fetus ipse et fecunditas appellata.