Les frères Cicéron et le poème sur César en Bretagne
Cicéron ad Q. fr. 2,13,2 (Rome, début juin 54) ego, quoniam in isto homine colendo tam indormiui diu te mehercule saepe excitante, cursu corrigam tarditatem cum equis tum uero, quoniam tu scribis poema ab eo nostrum probari, quadrigis poeticis. modo mihi date Britanniam quam pingam coloribus tuis, penicillo meo.
Cicéron ad Q. fr. 3,5,4 (Tusculum, fin octobre/début novembre 54) quod me de uersibus faciendis rogas, incredibile est, mi frater, quam egeam tempore, nec sane satis commoueor animo ad ea quae uis canenda. ἐμπαθὲς [Cugusi 1970 : 17: ΑΜΠΩΕΙϹ codd.] uero et ea quae ipse ego ne cogitando quidem consequor tu, qui omnis isto eloquendi et exprimendi genere superasti, a me petis?
Volusius
Catulle 36
annales Volusi, cacata charta,
uotum soluite pro mea puella:
nam sanctae Veneri Cupidinique
uouit, si sibi restitutus essem
desissemque truces uibrare iambos, 5
electissima pessimi poetae
scripta tardipedi deo daturam
infelicibus ustulanda lignis.
et hoc pessima se puella uidit
iocose ac lepide uouere diuis. 10
nunc, o caeruleo creata ponto,
quae sanctum Idalium Vriosque apertos,
quaeque Ancona Cnidumque harundinosam
colis, quaeque Amathunta, quaeque Golgos,
quaeque Dyrrachium, Hadriae tabernam, 15
acceptum face redditumque uotum,
si non illepidum neque inuenustumst.
at uos interea uenite in ignem,
pleni ruris et inficetiarum
annales Volusi, cacata charta! 20
Catulle 95,1-3. 7-8
Smyrna mei Cinnae, nonam post denique messem
quam coeptast nonamque edita post hiemem,
milia cum interea quingenta Hortensius in uno
[…]
at Volusi annales Paduam morientur ad ipsam
et laxas scombris saepe dabunt tunicas.
Furius Bibaculus
Furius Bibaculus frg. 1 Blänsdorf
si quis forte mei domum Catonis,
depictas minio assulas et illos
custodis uidet hortulos Priapi,
miratur, quibus ille disciplinis
tantam sit sapientiam assecutus,
quem tres cauliculi, selibra farris,
racemi duo tegula sub una
ad summam prope nutriant senectam.
Furius Bibaculus frg. 2 Blänsdorf
Catonis modo, Galle, Tusculanum
tota creditor urbe uenditabat.
mirati sumus unicum magistrum,
summum grammaticum, optimum poetam,
omnes soluere posse quaestiones,
unum deficere expedire nomen.
en cor Zenodoti, en iecur Cratetis!
Furius Bibaculus frg. 6 Blänsdorf
Cato grammaticus, Latina Siren,
qui solus legit ac facit poetas.
Tacite ann. 4,34,5 carmina Bibaculi et Catulli referta contumeliis Caesarum leguntur; sed ipse diuus Iulius, ipse diuus Augustus et tulere ista et reliquere, haud facile dixerim, moderatione magis an sapientia.
Furius Bibaculus frg. 15 Blänsdorf
Iuppiter hibernas cana niue conspuit Alpeis.
Horace sat. 1,10,36-37
turgidus Alpinus iugulat dum Memnona, dumque
defingit Rheni luteum caput…
Horace sat. 2,5,40-41
… seu pingui tentus omaso
Furius hibernas caua niue conspuet Alpis.
Catulle 11
Furi et Aureli, comites Catulli,
siue in extremos penetrabit Indos,
litus ut longe resonante Eoa
tunditur unda,
siue in Hyrcanos Arabasue molles, 5
seu Sagas sagittiferosue Parthos,
siue quae septemgeminus colorat
aequora Nilus,
siue trans altas gradietur Alpes,
Caesaris uisens monumenta magni, 10
Gallicum Rhenum, horribilesque ulti-
mosque Britannos,
omnia haec, quaecumque feret uoluntas
caelitum, temptare simul parati:
pauca nuntiate meae puellae 15
non bona dicta.
cum suis uiuat ualeatque moechis,
quos simul complexa tenet trecentos,
nullum amans uere, sed identidem omnium
ilia rumpens; 20
nec meum respectet, ut ante, amorem,
qui illius culpa cecidit uelut prati
ultimi flos, praetereunte postquam
tactus aratro est.
23-24 cf. Sappho frg. 105b Voigt οἴαν τὰν ὐάκινθον ἐν ὤρεσι ποίμενες ἄνδρες | πόσσι καταστείβοισι, χάμαι δέ τε πόρφυρον ἄνθος...
Les autres carmina sur Furius
Catulle 16
pedicabo ego uos et irrumabo,
Aureli pathice et cinaede Furi,
qui me ex uersiculis meis putastis,
quod sunt molliculi, parum pudicum.
nam castum esse decet pium poetam 5
ipsum, uersiculos nihil necessest;
qui tum denique habent salem ac leporem,
si sunt molliculi ac parum pudici
et quod pruriat incitare possunt,
non dico pueris, sed his pilosis, 10
qui duros nequeunt mouere lumbos.
uos, quod milia multa basiorum
legistis, male me marem putatis?
pedicabo ego uos et irrumabo.
3. 6 uersiculi, cf. Catulle 50,4 scribens uersiculos uterque nostrum
4. 8 molliculi, cf. Properce 2,1,1-2 quaeritis unde mihi totiens scribantur amores, | unde meus ueniat mollis in ora liber
5-6 cf. Properce 2,9,47-48 atque utinam, si forte pios eduximus annos, | ille uir in medio fiat amore lapis! ; Ovide am. 3,8,23-24 ille ego Musarum purus Phoebique sacerdos | ad rigidas canto carmen inane fores? ; Ovide trist. 2,353-356 crede mihi, distant mores a carmine nostro | (uita uerecunda est, Musa iocosa mea) | magnaque pars mendax operum est et ficta meorum ; Martial 11,4,8 lasciua est nobis pagina, uita proba ; Martial 11,15,13 mores non habet hic meos libellus.
9 cf. Martial 1,35,10-11 lex haec carminibus data est iocosis, | ne possint, nisi pruriant, iuuare ; Pline epist. 4,14,4-5 ex quibus tamen si nonnulla tibi petulantiora paulo uidebuntur, erit eruditionis tuae cogitare summos illos et grauissimos uiros qui talia scripserunt non modo lasciuia rerum, sed ne uerbis quidem nudis abstinuisse, quae nos refugimus, non quia seueriores (unde enim ?), sed quia timidiores sumus. (5.) scimus alioqui huius opusculi illam esse uerissimam legem, quam Catullum expressit : « Nam castum esse decet pium poetam | ipsum, uersiculos nihil necesse est ; | qui tum denique habent salem ac leporem, | sisunt molliculi ac parum pudici » [Catull. 16,5-8].
Cicéron Catil. 2,22-23 postremum autem genus est, non solum numero, uerum etiam genere ipso atque uita, quod proprium Catilinae est, de eius dilectu, immo uero de complexu eius ac sinu; quos pexo capillo, nitidos, aut imberbis aut bene barbatos uidetis, manicatis et talaribus tunicis, uelis amictos, non togis; quorum omnis industria uitae et uigilandi labor in antelucanis cenis expromitur. in his gregibus omnes aleatores, omnes impuri impudicique uersantur. hi pueri tam lepidi ac delicati non solum amare et amari neque saltare et cantare, sed etiam sicas uibrare et spargere uenena didicerunt.
Catulle 23
Furi, cui neque seruus est neque arca
nec cimex neque araneus neque ignis,
uerum est et pater et nouerca, quorum
dentes uel silicem comesse possunt,
est pulchre tibi cum tuo parente 5
et cum coniuge lignea parentis.
nec mirum: bene nam ualetis omnes,
pulchre concoquitis, nihil timetis,
non incendia, non graues ruinas,
non facta impia, non dolos ueneni, 10
non casus alios periculorum.
atqui corpora sicciora cornu
aut siquid magis aridumst habetis
sole et frigore et esuritione.
quare non tibi sit bene ac beate? 15
a te sudor abest, abest saliua,
mucusque et mala pituita nasi.
hanc ad munditiem adde mundiorem,
quod culus tibi purior salillost,
nec toto decies cacas in anno; 20
atque id durius est faba et lupillis,
quod tu si manibus teras fricesque,
non umquam digitum inquinare possis.
haec tu commoda tam beata, Furi,
noli spernere nec putare parui, 25
et sestertia quae soles precari
centum desine: nam sat es beatus.
Catulle 24
o qui flosculus es Iuuentiorum,
non horum modo, sed quot aut fuerunt
aut posthac aliis erunt in annis,
mallem diuitias Midae dedisses
isti, cui neque seruus est neque arca, 5
quam sic te sineres ab illo amari.
“quid? non est homo bellus?” inquies. est:
sed bello huic neque seruus est neque arca.
hoc tu quam libet abice eleuaque:
nec seruum tamen ille habet neque arcam. 10
Martial 3,63
Cotile, bellus homo es: dicunt hoc, Cotile, multi.
audio: sed quid sit, dic mihi, bellus homo.
“bellus homo est, flexos qui digerit ordine crines,
balsama qui semper, cinnama semper olet;
cantica qui Nili, qui Gaditana susurrat, 5
qui mouet in uarios bracchia uolsa modos;
inter femineas tota qui luce cathedras
desidet atque aliqua semper in aure sonat,
qui legit hinc illinc missas scribitque tabellas;
Pallia uicini qui refugit cubiti; 10
qui scit, quam quis amet, qui per conuiuia currit,
Hirpini ueteres qui bene nouit auos”.
quid narras? hoc est, hoc est homo, Cotile, bellus?
res pertricosa est, Cotile, bellus homo.
Catulle 26
Furi, uillula uestra non ad Austri
flatus oppositast neque ad Fauoni
nec saeui Boreae aut Apheliotae,
uerum ad milia quindecim et ducentos.
o uentum horribilem atque pestilentem!
